01-06-2013, 12:57
Z racji tego, że matura ustna już dawno za mną postanowiłem się z Wami podzielić moją pracą maturalną "Katastroficzne wizje i obrazy zagłady w dziełach literackich i filmowych". Praca maturalna zawiera bibliografię, konspekt (plan ramowy), tezę, literaturę podmiotu, literaturę przedmiotu itd.
Zapraszam do korzystania z tych materiałów! Całość znajduje się także w załączniku.
Bibliografia (literatura podmiotu i przedmiotu):
Twoje imie i nazwisko
Klasa
Bibliografia
Temat. Katastroficzne wizje zagłady w dziełach literackich i filmowych. Przedstaw zagadnienie na wybranych przykładach.
I. Literatura podmiotu:
Literatura:
1. Z. Krasiński, Nie-boska komedia, Wrocław, Ossolineum, 1966.
2. K. Przerwa – Tetmajer, Koniec wieku XIX [w:] tegoż, Poezje, seria II, Warszawa, PIW, 1894.
3. A. Camus, Dżuma, Warszawa, PIW, 1973.
4. K. K. Baczyński, Z głową na karabinie [w:] tegoż, Śpiew z pożogi, Warszawa, Wiedza,1947.
5. W. Szymborska, Na wieży Babel [w:] tejże, Poezje, Warszawa, Alfa, 1987.
6. Cz. Miłosz, Piosenka o końcu świata [w:] tegoż, Wiersze, Kraków, PWN, 1987;
Film:
1. Czas apokalipsy, reż. Francis Ford Coppola, USA, Miramax Films, 1979.
2. Pojutrze, reż. Roland Emmerlich, USA, 20th Century Fox, 2004.
II. Literatura przedmiotu:
1. J. Święch, Literatura polska w latach II wojny światowej, Warszawa, PWN, 2005.
2. T. Wroczyński, Literatura polska po 1939 roku. Podręcznik dla klas maturalnych, Warszawa, WSiP, 1998.
III. Materiały pomocnicze:
1. Konspekt prezentacji.
Konspekt (ramowy plan):
Ramowy plan wydarzeń:
1. Określenie problemu:
a) katastrofizm towarzyszy ludzkości od zarania dziejów;
b) wyjaśnienie terminu: katastrofizm, zagłada.
2. Kolejność prezentowanych treści:
a) Apokalipsa w „Nie-boskiej komedii”
b) Zagładę cywilizacji zaobserwować możemy w wierszu Kazimierza Przerwy-Tetmajera „Koniec wieku XIX”.
c) Choroba jako katastrofa – „Dżuma”;
d) Doświadczenie wojny najsilniejszym przeżyciem pokoleniowym, które ukształtowało światopogląd młodych twórców
e) Zagłada ma różne oblicza. Może być karą dla ludzi za popełnione grzechy, czy wyrządzone zło.
f) Czesław Miłosz w „Piosence o końcu świata” przedstawia nam wizję czasów ostatecznych, zagładę końca czasów, ale w sposób nietypowy.
Filmowe obrazy zagłady:
a) „Czas Apokalipsy” to kontrowersyjny film Coppoli, który przenosi nas w czasy wojny wietnamskiej.
b) „Pojutrze” to mieszanka kina akcji, dramatu, thrillera i science fiction.
3. Wnioski:
a) katastroficzne wizje i obrazy zagłady są tematem ponadczasowym,
b) w każdej epoce możemy odnaleźć pewne cechy apokalipsy,
c) człowiek zawsze jednakowo postawiony był przed trudnymi wyborami moralnymi i musiał przechodzić sprawdziany człowieczeństwa.
Właściwa prezentacja:
Katastroficzne wizje zagłady towarzyszą ludzkości już od zarania dziejów. Już w Biblii, w Apokalipsie św. Jana, mamy zapowiedź końca świata i dzień Sądu Ostatecznego. Przepełniona jest ona tajemniczymi symbolami, znakami, liczbami i proroczymi wizjami, które były później wykorzystywane przez poetów i pisarzy. Temat ten uwieczniony został również na płótnach malarzy i w filmach. Katastrofizm to przeświadczenie o końcu świata w skali makro, to tendencja głosząca upadek i zagładę ziemi, to w końcu tragiczne przeświadczenie człowieka o zbliżającym się końcu jego życia. To inaczej apokalipsa, która jest głęboko zakorzeniona w naszej kulturze. Zagłada to ostateczne zniszczenie, koniec. W swojej pracy postaram się przedstawić różne oblicza katastroficznych wizji i obrazów zagłady, powołując się na dzieła literackie i filmowe.
Motyw apokalipsy odnajdujemy już w „Nie-boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego. Ukazana w tym utworze została zagłada świata arystokratów, wywołana przez rewolucjonistów - ludzi, którzy burzą wszelkie wartości, kierując się instynktem. W "Nie-boskiej komedii" Krasiński neguje rewolucję jako siłę destrukcyjną (wprowadza chaos, niszczy normy moralne, społeczne, wyzwala prymitywne instynkty). Jest ona jednak koniecznością w dziejach ludzkości. Utwór kończy się ostateczną klęską obu obozów. Klęskę ponosi również Pankracy - przywódca rewolucjonistów. Zostaje on oślepiony światłem Chrystusa, który ukazuje mu się jako słup ognia (nawiązanie do Apokalipsy). Pankracy umierając wypowiada słowa: "Galilejczyku zwyciężyłeś", które sugerują koniec świata. Tak więc w "Nie-boskiej komedii" o ostatecznym czynniku decyduje interwencja Boska. Stary, zepsuty świat przepadnie, a powstanie nowy poprzez tryumf chrześcijaństwa, analogicznie do wizji z ostatniej księgi Nowego Testamentu.
Zagładę cywilizacji zaobserwować możemy w wierszu Kazimierza Przerwy-Tetmajera „Koniec wieku XIX”. Osobą mówiącą jest podmiot liryczny, wypowiadający się w imieniu pokolenia dekadentów. Usiłuje on odpowiedzieć na pytanie o sens ludzkiego życia, wyraża niepokój, obsesję i wątpliwości. Bohaterem wiersza jest natomiast sceptyk pogodzony ze światem i pesymistycznie do niego nastawiony. Zostały tu postawione bardzo ważne pytania dotyczące obrony przed „włócznią złego” na które odpowiedzi nie ma: „Głowę zwiesił niemy”. Utwór przesycony jest pytaniami retorycznymi, wykrzyknieniami. Wszystko to potęguje uczucie pustki, przygnębienia i skrajnego pesymizmu. Podmiot liryczny twierdzi, że nie mamy się czym bronić i nie potrafimy przeciwstawić się losowi. Walka słabego człowieka z otaczającym go światem jest więc z góry skazana na niepowodzenie.
Katastrofa może występować w różnych postaciach. Jedną z nich jest choroba. Przed taką formą zagłady postawił swoich bohaterów Albert Camus w powieści „Dżuma”. Pisarz pokazał postawy ludzi znajdujących się w sytuacji zagrożenia. Bohaterowie przeszli sprawdzian człowieczeństwa w sytuacji ekstremalnej. Większość buntowała się, próbowała jakoś przeciwdziałać rozprzestrzeniającej się chorobie. Innym, niestety, było to na rękę, gdyż mogli się wzbogacić, nie liczyli się z nikim, ani z niczym. Epidemia dżumy to źródło cierpienia, nieszczęść, bólu i śmierci. Ludzie palili własne domy, by zabić zarazę, próbowali ucieczki, okradali siebie nawzajem. Śmierć stała się zjawiskiem codziennym, z czasem nikogo nie dziwił jej widok. Mieszkańcy Oranu przyzwyczaili się do widoku ciał. Ludzi opanowała zbiorowa znieczulica, ale każdy zastanawiał się nad przyczyną cierpienia. Pojawiały się pytania: dlaczego akurat mnie to spotkało? Zadowalającej odpowiedzi nie było. Dżuma to metafora wojny, gdyż podobnie jak ona, stawia człowieka w obliczu próby, prowokując różne jego reakcje i postawy. Można ją traktować również jako każdą formę zniewolenia ludzkich społeczności. Dżuma jest również symbolem zła które towarzyszy człowiekowi od początku jego dziejów. Jest przeciwieństwem dobra i przyjmuje nieskończoną ilość postaci. Dżuma byłaby w takim przypadku historią jednej potyczki w odwiecznej walce człowieka ze złem, które jest wszędzie, nawet w nim samym. „Każdy nosi w sobie dżumę, nikt bowiem, nikt na świecie nie jest od niej wolny”. Zło długo może pozostawać w ukryciu, pojawia się zwykle w sytuacjach zagrożenia, rodząc nowe zło - rozprzestrzenia się jak zaraza. Ludzie nie chcieli sobie początkowo uświadomić ogromu zagrożenia, nie wierzyli, że właśnie ich dotknęła ta okrutna choroba. Najgorsza dla nich była tęsknota, gdy miesiącami nie mogli zobaczyć się ze swoimi ukochanymi, rodzinami czy przyjaciółmi. Każda katastrofa bywa okrutna, ale nawet ta najgorsza czegoś uczy. Dżuma nauczyła mieszkańców miasteczka solidarności, uświadomiła, że trzeba sobie pomagać, bo tylko to pozwoli niektórym przeżyć.
Doświadczenie wojny było najsilniejszym przeżyciem pokoleniowym, które ukształtowało światopogląd młodych twórców. To bolesne doznanie związane z okrutną siłą zła doprowadziło do postaw katastroficznych. Najwyraźniej ukazane zostały one w poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, która jest wyrazicielką „apokalipsy spełnionej”. W utworze „Z głową na karabinie” poeta pokazał jaka jest cena walki. Obala on romantyczny mit: „słodko i pięknie jest umierać za ojczyznę”, stwierdzając, że: „umrzeć przyjdzie, gdy się kochało wielkie sprawy głupią miłością”. Pokazuje istotę tej spełnionej apokalipsy, która doprowadza do zagłady pokolenia, które urodziło się w wolnej Polsce. W utworze występują trzy płaszczyzny czasowe: przeszłość – dzieciństwo i młodość do wybuchu wojny, wojenna współczesność i przyszłość wewnątrz wojny. Przeszłość to czas arkadyjski, bez trosk, problemów, okres miłości, harmonii, pomysłów na przyszłość. Ale to czas już zamknięty. W teraźniejszości pojawia się już motyw śmierci. Dawnego młodzieńca marzyciela już nie ma. Na jego miejscu pojawił się dziki i niecywilizowany mściciel, który musiał porzucić dawne ideały i marzenia i żyć tak, jak dyktuje mu sytuacja, w której się znalazł. Przyszłość pokazana jest metaforycznie, która zostanie stracona podczas walk. Poeta celowo ukazał kontrast pomiędzy przeszłością a współczesnością. Pogłębiło to katastroficzny sens utworu i pokazało, że młodemu pokoleniu pozostała już tylko broń w ręku.
Zagłada ma różne oblicza. Może być karą dla ludzi za popełnione grzechy, czy wyrządzone zło. Istnieje zagłada cywilizacji i zagłada końca czasów. Wisława Szymborska w utworze „Na wieży Babel” pokazuje zniszczenie i rozpad ludzkich relacji. Ta ostateczna zagłada związku bohaterów wiersza jest karą za brak porozumienia. Cały utwór ma charakter dialogu prowadzonego przez kobietę i mężczyznę. Pomimo iż oboje posługują się jednym językiem, nie mogą dojść do porozumienia, każdy mówi i myśli o czym innym. Zerwana została nić łącząca tych dwojga ludzi. W wypowiedziach bohatera można wyraźnie zauważyć nawiązanie do Apokalipsy św. Jana. Poetka, nawiązując do katastroficznych wizji z Biblii, chciała odzwierciedlić stan uczuć bohatera. Wieża Babel miała być elementem łączącym pokolenia, który zbliży ludzkość do Boga. Tymczasem stało się odwrotnie. Pycha i brak skromności rozgniewały Boga, w rezultacie czego pomieszał języki budowniczych, którzy nie mogli się porozumieć. Wieża uległa zniszczeniu. Podobnie było ze związkiem bohaterów wiersza. Brak pielęgnowania uczucia, dbania o siebie i zrozumienia doprowadziły do utraty porozumienia i zagłady miłości. Szymborska uświadamia nam, że należy pielęgnować relacje miedzy sobą, uczyć się słuchać drugiego człowieka i pracować nad powstałą więzią. Jeśli tego nie będziemy robić, spotka nas kara, tak, jak spotkała ona budowniczych wieży Babel.
Czesław Miłosz w „Piosence o końcu świata” przedstawia nam wizję czasów ostatecznych, zagładę końca czasów, ale w sposób nietypowy. Odrzuca bowiem wszystkie elementy apokaliptyczne pochodzące z Biblii, nie odnajdziemy w wierszu drastycznych scen budzących grozy, lecz zwykłą codzienność. W taką codzienność wpisana jest apokalipsa, która „staje się już”, dzieje się w każdej chwili, a człowiek powinien żyć godnie i zawsze być przygotowanym na to, co się stanie. Już sam tytuł świadczy o tym, że w utworze nie ma sygnału nastąpienia kresu. Obrazy przedstawione w utworze przypominają raczej sielankę, przyroda zachowuje się niezmiennie, ludzie zachowują się normalnie, a nastrój rozleniwienia udziela się każdemu. Gdy apokalipsa zaczyna się „stawać” ludzie są nią zaskoczeni, gdyż spodziewali się okrucieństw. Jedynie staruszek zachował spokój, ponieważ wie, że śmierć jest nieuchronna, a buntowanie się przeciwko niej jest śmieszne. Poeta moralista mówi „żyjcie etycznie”, a wtedy koniec nie będzie dla was okrutny.
Obrazy zagłady ukazane zostały nie tylko w dziełach literackich, ale również w filmowych. Podejmują one tematykę zniszczenia i końca, przedstawiają sylwetki osób wplątanych w machiny okrucieństwa, prezentują wybory moralne. Omówię dwa z nich: „Czas Apokalipsy” i „Pojutrze”.
„Czas Apokalipsy” jest kontrowersyjnym filmem, który przenosi nas w czasy wojny wietnamskiej. Powstał on na podstawie powieści Josepha Conrada „Jądro ciemności”. Inspiracją był dla niego również motyw końca świata, o czym świadczy już sam tytuł. Głównym bohaterem jest kapitan Willard, który miał zabić pułkownika Kurtza, władcę plemienia walczącego przeciwko Amerykanom i Wietnamczykom. Jest to film antywojenny i rozrachunkowy, który wprowadza widza w okrucieństwo i szaleństwo wojny oraz obrazuje dylematy moralne jej uczestników. Podróż głównego bohatera oprócz misji wojskowej, jest psychologiczną wędrówką w głąb ludzkiego umysłu, który został opanowany grozą wojny i jej bezsensem. Opowiada również o zatraceniu człowieczeństwa i obłędzie. Film oddaje klimat wiersza Czesława Miłosza „Piosenka o końcu świata”, gdyż podobnie jak tutaj pozbywamy się złudzeń, że świat, który widzimy, kończy się właśnie teraz. I Miłosz i Coppola uważają, że koniec jednego świata jest początkiem innego.
„Pojutrze” to mieszanka kina akcji, dramatu, thrillera i science fiction. Stworzony przez Rolanda Emmericha próbuje odpowiedzieć na pytanie jak wyglądałby świat w momencie, gdy efekt cieplarniany i globalne ocieplenie doprowadzą do katastrof, klęsk żywiołowych i powodzi. Głównym bohaterem jest klimatolog Jack Hall, który panicznie obawiał się nadejścia epoki lodowcowej. Jego dotychczasowe badania wskazywały na to, że anomalia pogodowe na całym świecie doprowadzą właśnie do takiej katastrofy. Próbował przekonać o tym Biały Dom, jednak bezskutecznie. Nikt nie wierzył w nadejście katastrofy. Tymczasem Nowy York zalała ogromna fala powodziowa, która spowodowała szybki spadek temperatury. Wszystko bardzo szybko zamarzało. Nastąpiła natychmiastowa ewakuacja ludzi mieszkających na południe od Nowego Yorku, reszty nie można było ratować. W zagrożonym katastrofą mieście pozostał syn głównego bohatera, który schował się w bibliotece. Jack wyruszył, by ratować syna. Film ukazuje heroiczną walkę ludzi o przetrwanie, postawy w sytuacji zagrożenia, jest kolejnym sprawdzianem człowieczeństwa.
Katastroficzne wizje i obrazy zagłady są tematem ponadczasowym. Trapią ludzkość już od zarania dziejów. W każdej epoce możemy odnaleźć pewne ich elementy. Chociaż pojawiały się w różnorodnych odsłonach i z różnym nasileniem, człowiek zawsze jednakowo postawiony był przed trudnymi wyborami moralnymi i musiał przechodzić sprawdziany człowieczeństwa, których my, współcześni ludzie, niejednokrotnie byśmy nie zdali.
Zapraszam do korzystania z tych materiałów! Całość znajduje się także w załączniku.
Bibliografia (literatura podmiotu i przedmiotu):
Twoje imie i nazwisko
Klasa
Miasto, data pisania pracy(koniecznie przed majem)
Bibliografia
Temat. Katastroficzne wizje zagłady w dziełach literackich i filmowych. Przedstaw zagadnienie na wybranych przykładach.
I. Literatura podmiotu:
Literatura:
1. Z. Krasiński, Nie-boska komedia, Wrocław, Ossolineum, 1966.
2. K. Przerwa – Tetmajer, Koniec wieku XIX [w:] tegoż, Poezje, seria II, Warszawa, PIW, 1894.
3. A. Camus, Dżuma, Warszawa, PIW, 1973.
4. K. K. Baczyński, Z głową na karabinie [w:] tegoż, Śpiew z pożogi, Warszawa, Wiedza,1947.
5. W. Szymborska, Na wieży Babel [w:] tejże, Poezje, Warszawa, Alfa, 1987.
6. Cz. Miłosz, Piosenka o końcu świata [w:] tegoż, Wiersze, Kraków, PWN, 1987;
Film:
1. Czas apokalipsy, reż. Francis Ford Coppola, USA, Miramax Films, 1979.
2. Pojutrze, reż. Roland Emmerlich, USA, 20th Century Fox, 2004.
II. Literatura przedmiotu:
1. J. Święch, Literatura polska w latach II wojny światowej, Warszawa, PWN, 2005.
2. T. Wroczyński, Literatura polska po 1939 roku. Podręcznik dla klas maturalnych, Warszawa, WSiP, 1998.
III. Materiały pomocnicze:
1. Konspekt prezentacji.
Konspekt (ramowy plan):
Ramowy plan wydarzeń:
1. Określenie problemu:
a) katastrofizm towarzyszy ludzkości od zarania dziejów;
b) wyjaśnienie terminu: katastrofizm, zagłada.
2. Kolejność prezentowanych treści:
a) Apokalipsa w „Nie-boskiej komedii”
b) Zagładę cywilizacji zaobserwować możemy w wierszu Kazimierza Przerwy-Tetmajera „Koniec wieku XIX”.
c) Choroba jako katastrofa – „Dżuma”;
d) Doświadczenie wojny najsilniejszym przeżyciem pokoleniowym, które ukształtowało światopogląd młodych twórców
e) Zagłada ma różne oblicza. Może być karą dla ludzi za popełnione grzechy, czy wyrządzone zło.
f) Czesław Miłosz w „Piosence o końcu świata” przedstawia nam wizję czasów ostatecznych, zagładę końca czasów, ale w sposób nietypowy.
Filmowe obrazy zagłady:
a) „Czas Apokalipsy” to kontrowersyjny film Coppoli, który przenosi nas w czasy wojny wietnamskiej.
b) „Pojutrze” to mieszanka kina akcji, dramatu, thrillera i science fiction.
3. Wnioski:
a) katastroficzne wizje i obrazy zagłady są tematem ponadczasowym,
b) w każdej epoce możemy odnaleźć pewne cechy apokalipsy,
c) człowiek zawsze jednakowo postawiony był przed trudnymi wyborami moralnymi i musiał przechodzić sprawdziany człowieczeństwa.
Właściwa prezentacja:
Katastroficzne wizje zagłady towarzyszą ludzkości już od zarania dziejów. Już w Biblii, w Apokalipsie św. Jana, mamy zapowiedź końca świata i dzień Sądu Ostatecznego. Przepełniona jest ona tajemniczymi symbolami, znakami, liczbami i proroczymi wizjami, które były później wykorzystywane przez poetów i pisarzy. Temat ten uwieczniony został również na płótnach malarzy i w filmach. Katastrofizm to przeświadczenie o końcu świata w skali makro, to tendencja głosząca upadek i zagładę ziemi, to w końcu tragiczne przeświadczenie człowieka o zbliżającym się końcu jego życia. To inaczej apokalipsa, która jest głęboko zakorzeniona w naszej kulturze. Zagłada to ostateczne zniszczenie, koniec. W swojej pracy postaram się przedstawić różne oblicza katastroficznych wizji i obrazów zagłady, powołując się na dzieła literackie i filmowe.
Motyw apokalipsy odnajdujemy już w „Nie-boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego. Ukazana w tym utworze została zagłada świata arystokratów, wywołana przez rewolucjonistów - ludzi, którzy burzą wszelkie wartości, kierując się instynktem. W "Nie-boskiej komedii" Krasiński neguje rewolucję jako siłę destrukcyjną (wprowadza chaos, niszczy normy moralne, społeczne, wyzwala prymitywne instynkty). Jest ona jednak koniecznością w dziejach ludzkości. Utwór kończy się ostateczną klęską obu obozów. Klęskę ponosi również Pankracy - przywódca rewolucjonistów. Zostaje on oślepiony światłem Chrystusa, który ukazuje mu się jako słup ognia (nawiązanie do Apokalipsy). Pankracy umierając wypowiada słowa: "Galilejczyku zwyciężyłeś", które sugerują koniec świata. Tak więc w "Nie-boskiej komedii" o ostatecznym czynniku decyduje interwencja Boska. Stary, zepsuty świat przepadnie, a powstanie nowy poprzez tryumf chrześcijaństwa, analogicznie do wizji z ostatniej księgi Nowego Testamentu.
Zagładę cywilizacji zaobserwować możemy w wierszu Kazimierza Przerwy-Tetmajera „Koniec wieku XIX”. Osobą mówiącą jest podmiot liryczny, wypowiadający się w imieniu pokolenia dekadentów. Usiłuje on odpowiedzieć na pytanie o sens ludzkiego życia, wyraża niepokój, obsesję i wątpliwości. Bohaterem wiersza jest natomiast sceptyk pogodzony ze światem i pesymistycznie do niego nastawiony. Zostały tu postawione bardzo ważne pytania dotyczące obrony przed „włócznią złego” na które odpowiedzi nie ma: „Głowę zwiesił niemy”. Utwór przesycony jest pytaniami retorycznymi, wykrzyknieniami. Wszystko to potęguje uczucie pustki, przygnębienia i skrajnego pesymizmu. Podmiot liryczny twierdzi, że nie mamy się czym bronić i nie potrafimy przeciwstawić się losowi. Walka słabego człowieka z otaczającym go światem jest więc z góry skazana na niepowodzenie.
Katastrofa może występować w różnych postaciach. Jedną z nich jest choroba. Przed taką formą zagłady postawił swoich bohaterów Albert Camus w powieści „Dżuma”. Pisarz pokazał postawy ludzi znajdujących się w sytuacji zagrożenia. Bohaterowie przeszli sprawdzian człowieczeństwa w sytuacji ekstremalnej. Większość buntowała się, próbowała jakoś przeciwdziałać rozprzestrzeniającej się chorobie. Innym, niestety, było to na rękę, gdyż mogli się wzbogacić, nie liczyli się z nikim, ani z niczym. Epidemia dżumy to źródło cierpienia, nieszczęść, bólu i śmierci. Ludzie palili własne domy, by zabić zarazę, próbowali ucieczki, okradali siebie nawzajem. Śmierć stała się zjawiskiem codziennym, z czasem nikogo nie dziwił jej widok. Mieszkańcy Oranu przyzwyczaili się do widoku ciał. Ludzi opanowała zbiorowa znieczulica, ale każdy zastanawiał się nad przyczyną cierpienia. Pojawiały się pytania: dlaczego akurat mnie to spotkało? Zadowalającej odpowiedzi nie było. Dżuma to metafora wojny, gdyż podobnie jak ona, stawia człowieka w obliczu próby, prowokując różne jego reakcje i postawy. Można ją traktować również jako każdą formę zniewolenia ludzkich społeczności. Dżuma jest również symbolem zła które towarzyszy człowiekowi od początku jego dziejów. Jest przeciwieństwem dobra i przyjmuje nieskończoną ilość postaci. Dżuma byłaby w takim przypadku historią jednej potyczki w odwiecznej walce człowieka ze złem, które jest wszędzie, nawet w nim samym. „Każdy nosi w sobie dżumę, nikt bowiem, nikt na świecie nie jest od niej wolny”. Zło długo może pozostawać w ukryciu, pojawia się zwykle w sytuacjach zagrożenia, rodząc nowe zło - rozprzestrzenia się jak zaraza. Ludzie nie chcieli sobie początkowo uświadomić ogromu zagrożenia, nie wierzyli, że właśnie ich dotknęła ta okrutna choroba. Najgorsza dla nich była tęsknota, gdy miesiącami nie mogli zobaczyć się ze swoimi ukochanymi, rodzinami czy przyjaciółmi. Każda katastrofa bywa okrutna, ale nawet ta najgorsza czegoś uczy. Dżuma nauczyła mieszkańców miasteczka solidarności, uświadomiła, że trzeba sobie pomagać, bo tylko to pozwoli niektórym przeżyć.
Doświadczenie wojny było najsilniejszym przeżyciem pokoleniowym, które ukształtowało światopogląd młodych twórców. To bolesne doznanie związane z okrutną siłą zła doprowadziło do postaw katastroficznych. Najwyraźniej ukazane zostały one w poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, która jest wyrazicielką „apokalipsy spełnionej”. W utworze „Z głową na karabinie” poeta pokazał jaka jest cena walki. Obala on romantyczny mit: „słodko i pięknie jest umierać za ojczyznę”, stwierdzając, że: „umrzeć przyjdzie, gdy się kochało wielkie sprawy głupią miłością”. Pokazuje istotę tej spełnionej apokalipsy, która doprowadza do zagłady pokolenia, które urodziło się w wolnej Polsce. W utworze występują trzy płaszczyzny czasowe: przeszłość – dzieciństwo i młodość do wybuchu wojny, wojenna współczesność i przyszłość wewnątrz wojny. Przeszłość to czas arkadyjski, bez trosk, problemów, okres miłości, harmonii, pomysłów na przyszłość. Ale to czas już zamknięty. W teraźniejszości pojawia się już motyw śmierci. Dawnego młodzieńca marzyciela już nie ma. Na jego miejscu pojawił się dziki i niecywilizowany mściciel, który musiał porzucić dawne ideały i marzenia i żyć tak, jak dyktuje mu sytuacja, w której się znalazł. Przyszłość pokazana jest metaforycznie, która zostanie stracona podczas walk. Poeta celowo ukazał kontrast pomiędzy przeszłością a współczesnością. Pogłębiło to katastroficzny sens utworu i pokazało, że młodemu pokoleniu pozostała już tylko broń w ręku.
Zagłada ma różne oblicza. Może być karą dla ludzi za popełnione grzechy, czy wyrządzone zło. Istnieje zagłada cywilizacji i zagłada końca czasów. Wisława Szymborska w utworze „Na wieży Babel” pokazuje zniszczenie i rozpad ludzkich relacji. Ta ostateczna zagłada związku bohaterów wiersza jest karą za brak porozumienia. Cały utwór ma charakter dialogu prowadzonego przez kobietę i mężczyznę. Pomimo iż oboje posługują się jednym językiem, nie mogą dojść do porozumienia, każdy mówi i myśli o czym innym. Zerwana została nić łącząca tych dwojga ludzi. W wypowiedziach bohatera można wyraźnie zauważyć nawiązanie do Apokalipsy św. Jana. Poetka, nawiązując do katastroficznych wizji z Biblii, chciała odzwierciedlić stan uczuć bohatera. Wieża Babel miała być elementem łączącym pokolenia, który zbliży ludzkość do Boga. Tymczasem stało się odwrotnie. Pycha i brak skromności rozgniewały Boga, w rezultacie czego pomieszał języki budowniczych, którzy nie mogli się porozumieć. Wieża uległa zniszczeniu. Podobnie było ze związkiem bohaterów wiersza. Brak pielęgnowania uczucia, dbania o siebie i zrozumienia doprowadziły do utraty porozumienia i zagłady miłości. Szymborska uświadamia nam, że należy pielęgnować relacje miedzy sobą, uczyć się słuchać drugiego człowieka i pracować nad powstałą więzią. Jeśli tego nie będziemy robić, spotka nas kara, tak, jak spotkała ona budowniczych wieży Babel.
Czesław Miłosz w „Piosence o końcu świata” przedstawia nam wizję czasów ostatecznych, zagładę końca czasów, ale w sposób nietypowy. Odrzuca bowiem wszystkie elementy apokaliptyczne pochodzące z Biblii, nie odnajdziemy w wierszu drastycznych scen budzących grozy, lecz zwykłą codzienność. W taką codzienność wpisana jest apokalipsa, która „staje się już”, dzieje się w każdej chwili, a człowiek powinien żyć godnie i zawsze być przygotowanym na to, co się stanie. Już sam tytuł świadczy o tym, że w utworze nie ma sygnału nastąpienia kresu. Obrazy przedstawione w utworze przypominają raczej sielankę, przyroda zachowuje się niezmiennie, ludzie zachowują się normalnie, a nastrój rozleniwienia udziela się każdemu. Gdy apokalipsa zaczyna się „stawać” ludzie są nią zaskoczeni, gdyż spodziewali się okrucieństw. Jedynie staruszek zachował spokój, ponieważ wie, że śmierć jest nieuchronna, a buntowanie się przeciwko niej jest śmieszne. Poeta moralista mówi „żyjcie etycznie”, a wtedy koniec nie będzie dla was okrutny.
Obrazy zagłady ukazane zostały nie tylko w dziełach literackich, ale również w filmowych. Podejmują one tematykę zniszczenia i końca, przedstawiają sylwetki osób wplątanych w machiny okrucieństwa, prezentują wybory moralne. Omówię dwa z nich: „Czas Apokalipsy” i „Pojutrze”.
„Czas Apokalipsy” jest kontrowersyjnym filmem, który przenosi nas w czasy wojny wietnamskiej. Powstał on na podstawie powieści Josepha Conrada „Jądro ciemności”. Inspiracją był dla niego również motyw końca świata, o czym świadczy już sam tytuł. Głównym bohaterem jest kapitan Willard, który miał zabić pułkownika Kurtza, władcę plemienia walczącego przeciwko Amerykanom i Wietnamczykom. Jest to film antywojenny i rozrachunkowy, który wprowadza widza w okrucieństwo i szaleństwo wojny oraz obrazuje dylematy moralne jej uczestników. Podróż głównego bohatera oprócz misji wojskowej, jest psychologiczną wędrówką w głąb ludzkiego umysłu, który został opanowany grozą wojny i jej bezsensem. Opowiada również o zatraceniu człowieczeństwa i obłędzie. Film oddaje klimat wiersza Czesława Miłosza „Piosenka o końcu świata”, gdyż podobnie jak tutaj pozbywamy się złudzeń, że świat, który widzimy, kończy się właśnie teraz. I Miłosz i Coppola uważają, że koniec jednego świata jest początkiem innego.
„Pojutrze” to mieszanka kina akcji, dramatu, thrillera i science fiction. Stworzony przez Rolanda Emmericha próbuje odpowiedzieć na pytanie jak wyglądałby świat w momencie, gdy efekt cieplarniany i globalne ocieplenie doprowadzą do katastrof, klęsk żywiołowych i powodzi. Głównym bohaterem jest klimatolog Jack Hall, który panicznie obawiał się nadejścia epoki lodowcowej. Jego dotychczasowe badania wskazywały na to, że anomalia pogodowe na całym świecie doprowadzą właśnie do takiej katastrofy. Próbował przekonać o tym Biały Dom, jednak bezskutecznie. Nikt nie wierzył w nadejście katastrofy. Tymczasem Nowy York zalała ogromna fala powodziowa, która spowodowała szybki spadek temperatury. Wszystko bardzo szybko zamarzało. Nastąpiła natychmiastowa ewakuacja ludzi mieszkających na południe od Nowego Yorku, reszty nie można było ratować. W zagrożonym katastrofą mieście pozostał syn głównego bohatera, który schował się w bibliotece. Jack wyruszył, by ratować syna. Film ukazuje heroiczną walkę ludzi o przetrwanie, postawy w sytuacji zagrożenia, jest kolejnym sprawdzianem człowieczeństwa.
Katastroficzne wizje i obrazy zagłady są tematem ponadczasowym. Trapią ludzkość już od zarania dziejów. W każdej epoce możemy odnaleźć pewne ich elementy. Chociaż pojawiały się w różnorodnych odsłonach i z różnym nasileniem, człowiek zawsze jednakowo postawiony był przed trudnymi wyborami moralnymi i musiał przechodzić sprawdziany człowieczeństwa, których my, współcześni ludzie, niejednokrotnie byśmy nie zdali.